Bij blackface maken witte mensen een karikatuur van het uiterlijk van zwarte mensen. Ze schminken zichzelf als dit racistische stereotype. Denk hierbij aan Zwarte Piet: dat is het prototype van blackface. De focus op Zwarte Piet is echter wel gevaarlijk: hierdoor worden andere voorbeelden snel vergeten. In de Nederlandse theatergeschiedenis is blackface heel vaak voorgekomen.
Waarom is het belangrijk kritisch te kijken naar blackface?
Blackface is een stereotypering. Stereotypen zijn reëel in hun maatschappelijke gevolgen. Door de stereotyperingen worden bepaalde eigenschappen toegeschreven aan groepen, die helemaal niet waar zijn. Daardoor werken stereotypen tot op zekere hoogte als zichzelf waarmakende voorspellingen. Bij blackface ligt het gevaar in het volgende: wanneer een witte acteur, zich ‘verkleedt’ als zwart persoon zegt diegene daarmee wat dat zwarte persoon allemaal wel of niet is. Daarmee krijgt de witte speler de macht om zijn eigen interpretatie van zwarte mensen door te geven als algemeen beeld.
Als we streven naar maatschappelijke gelijkheid, dan is het van belang deze dingen te bekritiseren. Bij het emanciperen wil men namelijk de rolpatronen verbreken, maar daarvoor moeten ook de vooroordelen en stereotypen die aan die rolpatronen ten grondslag liggen worden doorbroken. Daarom is het van belang dat er meer onderzoek wordt gedaan en meer onderwijs wordt gegeven over deze racistische stereotypen in de Nederlandse theaterwereld.
Geschiedenis van blackface in de Nederlandse theaterwereld
In juli 1847 bezocht het eerst blackfacegezelschap een Nederlands theater. Het was een Britse groep en zij noemden zich de [N-woord] Lantium Ethiopian Serenaders. Hieronder zie je een advertentie voor hun optreden.
Vanaf 1859 gingen ook Nederlanders opvoeringen in blackface verzorgen. Een voorbeeld hiervan was de Amsterdamse komiek Nathan Judels. Een van de mest succesvolle Nederlandse producties met blackface was De [N-woord]hut van Oom Tom. Dit was een toneelbewerking van het originele Amerikaanse boek Uncle Tom’s Cabin or Life among the Lowlyuit 1852. In dit stuk wordt ook een van de tot slaaf gemaakten vergeleken met de aap die hij op zijn schouder draagt. Het Tom-stuk won snel aan populariteit: het werd in vele Nederlandse steden opgevoerd. Zelfs de koning is een keer komen kijken.
Na de Tweede Wereldoorlog vonden er ook nog veel opvoeringen plaats, waarbij de acteurs in blackface hun rol speelden. Een goed voorbeeld hiervan is het stuk Othello van William Shakespeare. Hieronder zie je enkele voorbeelden (uit 1951, 1964 en 2003) van acteurs die de Noord-Afrikaanse legeraanvoerder Othello spelen.
1951 
1964 
2003
Dat blackface geen verleden tijd is, blijkt zeker uit de voorstelling Belgium Rules van performancegroep Troubleyn. Deze voorstelling stond vorig jaar november nog in de Stadsschouwburg Amsterdam. Artistiek leider en kunstenaar Jan Fabre liet de acteurs in blackface opkomen, toen het ging over het zendelingenverleden van België. Een foto daarvan zie je hieronder.
Conclusie
Hoewel het aantal blackfacevertoningen lijkt te dalen, is het verre van verdwenen. Het is dan ook van belang om hierop te blijven letten en dit altijd kritisch te blijven bevragen.