Eind november dit jaar raakte Peter R. de Vries in de clash met Robert Jensen, in de talkshow van de laatstgenoemde. Toen Peter R. de Vries zei dat Nederland racistischer is dan gedacht wordt, reageerde Jensen met de volgende zin: “Ik vind het een probleem dat wij – als meest gastvrije mensen die ooit geleefd hebben op deze planeet – zo’n algemeen beeld krijgen toegeworpen dat we een racismeprobleem hebben in dit land.”
In mijn paper probeer ik precies dat sentiment te onderzoeken: hoe komt het dat racisme geen plek weet te bemachtigen in de manier waarop (witte) Nederlanders over zichzelf en het land denken?
Mijn antwoord heb ik opgedeeld in twee delen. In het eerste deel onderzoek ik het Nederlandse zelfbewustzijn: wat maakt dat tot wat het is, en hoe komt zoiets tot stand? In dit deel kom ik onvermijdelijk terecht bij Gloria Wekker’s concept ‘witte onschuld’: “een dominante manier waarop Nederlanders over zichzelf denken: als een kleine maar rechtvaardige, ethische natie; kleurenblind en dus vrij van racisme; als inherent superieur op moreel en ethisch terrein, en dus een gidsland voor andere volkeren en naties.” Deze manier van denken wordt mede gereproduceerd door eenzijdig geschiedenisonderwijs, waar weinig aandacht wordt geschonken aan kolonialisme en géén aandacht aan racisme, terwijl kolonialisme zonder racisme niet had bestaan.
In het tweede deel van mijn paper heb ik ingezoomd op de miskenning van racisme: hoe komt het dat racisme niet als zodanig wordt (h)erkend? Het collectief gedeelde foutieve begrip van ras speelt daarin een rol. Dat ras op verschillende gronden kan worden geconstrueerd, en dat het dus niet iets is dat zich beperkt tot de categorieën zwart-wit, maakt dat racisme tegen moslims of ‘allochtonen’ niet wordt gezien, omdat deze categorieën niet als raciaal worden gezien. Ook subtiele vormen van racisme, zoals Essed’s ‘eigengerechtigd’ en ‘alledaags’ racisme, zijn voorbeelden van racisme die in het dominante denken over racisme nog geen plek hebben.
Als ik het bovenstaande in beschouwing neem, kom ik – in navolging van velen – tot de conclusie dat de manieren waarop witte Nederlanders naar zichzelf en de natie kijken, op de schop moeten. Het onderwijs zou gezien de invloed die het heeft op het zelfbeeld van mensen het voortouw moeten nemen. Tot dan kan ik slechts tot één eindconclusie komen, hoe afgezaagd het ook klinkt: Nederland is niet kleurenblind, maar racismeblind.
Weblog